Categorie: Jeugdherinneringen

Op één van zijn jaarlijkse rondgangen langs de schoorstenen van Urk had de goedheiligman, Sinterklaas een prachtig cadeau voor Moeder achtergelaten.
Hoe Piet dat door de schoorsteen had gekregen is me nog steeds een raadsel, maar dat hij er een zwarte snoet aan overhield is me wel duidelijk.
Dat Sinterklaas blij met haar was bewees het kostbare cadeau wel, Moeder had een eigen droogkap, net zo één als bij kapper Visser.
Ze was de koningin te rijk!
Ik was ook opgelucht, want we hadden gelukkig nog een moeder, ze was niet in de zak meegenomen naar Spanje om haar het volgend Sinterklaasfeest als pepernoten over ons uitgestrooid te krijgen.
De roe was mezelf ook bespaard gebleven, chocola en speelgoed was mijn deel.

Ik wilde trouwens dat Moeder een ander cadeau gekregen had omdat dat ding daarna zelf wel voor de roe zorgde…

Waarom en hoe?
Dat zal ik je vertellen.

Een droogkap is een apparaat aan een steel op een vierpoot, zo’n uitstekend driedelig opstakel waar menig gipsdokter de slachtoffers van op zijn werkbank heeft zien liggen.
Je weet met zo’n onhandig apparaat nooit hoe je hem draaien of schuiven moet, er is namelijk niet één goeie manier.
De droogkap moet daarom op de goede plek staan, zodat je niet met die poot in een ongewenste verstrengeling als een gevallen vrouw ter aarde valt.
Doordat bovenop die steel een soort van vreselijk lelijke motorhelm staat, is het apparaat ook nog eens topzwaar.
De bedoeling van die helm is om daar je hoofd in te steken, waarna het gevaarte door warme lucht te blazen verschrikkelijk veel lawaai in je oren toetert.

Maar waarom wil een verstandig mens, míjn moeder nog wel liefst, vrijwillig onder die droogkap zitten,vraag je je misschien af…
Nou, het wordt nog erger!
Luister…
Eer je je hoofd in die helm steekt moeten er namelijk nog krulspelden in je haar worden gezet!
Dat zijn stekelige buisvormige rolletjes, waaromheen je plukjes haar wikkelt, van onder naar boven.
Alsof je een paar cactussen uit het tuincentrum meegenomen hebt, en daar je pas gewassen haren zo strak mogelijk omheen rolt, waarna je met een stopnaald die cactus vastpind in het bot van je schedel.
Vooral in je nek en boven je oren, die gedeeltes op je arme hoofd waar de dunste plukjes zitten, doet het het meeste zeer.
Omdat het door de korte haartjes juist daar goed strak opgerold moet zitten, priemen de stekels van de krulspelden, en of dat nog niet erg genoeg is, ook nog die pin, als een ware marteling je dunne huid.
Het is gewoon een verkapte zelfkastijding dat krulspelden zetten, al zullen alle nette dames in de kapsalon dat natuurlijk te vuur en te paard ontkennen.
Al loopt het bloed langs hun oren, en zijn de korsten van de vorige keer nog maar net genezen, de volgende week zitten ze weer stoïcijns als gekroond met doornen, hun haren zo strak mogelijk rond de krulspelden gewikkeld, onder die kap hun doktersromannetjes te lezen.
Je zult begrijpen dat de droogkap en zijn bijbehorende krulspelden niet zouden misstaan in een martelwerktuigen museum uit de middeleeuwen.
En dat ding stond gewoon in de huiskamer bij ons…
De plek waar ik me als kind veilig hoorde te voelen had één hoekje waar moeders droogkap stond, en dat allemaal op vrijwillige basis.
Nu ik dit zo schrijf bedenk ik me opeens dat Sinterklaas misschien helemaal zo blij niet was met Moeder.
Zou hij er tegenop gezien hebben haar mee te nemen naar Spanje, en haar in plaatst daarvan strafte met een droopgkap?
Want dat kan natuurlijk, dat je een cadeau van iemand krijgt waarin een lesje verborgen zit, een soort van onderhuidse terechtwijzing, of aansporing tot ander gedrag.
Je weet het maar niet…
Of misschien was het bedoeld als lesje voor mij…

In ieder geval, Moeders’ haar moest vanwege de droogkap iedere zaterdag in de krulspelden gezet worden, en in eerste instantie moesten we lootjes trekken wie die dag de kapster was.
Moeder vond dat ik er het meest handig in was, vandaar dat het al gauw de gewoonte was, dat ik op zaterdag haar haren in de krulspelden draaide.
De andere kinderen hadden hun interesse allang verloren zodat me zonder strijd de bevoorrechte rol van volleerd krulspeldendraaister werd toegewezen.
Een paar zaterdagen later was ik daar zo trots niet meer op, en liet dat op een dag goed blijken ook.
Terwijl de andere kinderen buiten allerlei kattenkwaad uithaalden, had ik de persoonlijke plicht kapstertje te spelen voor Moeder.
Ik had er geen zin meer aan, iemand anders kon het toch ook wel eens doen?
Dat ik dat aangaf betekende al dat ik het echt spuugzat was, want normaliter was ik niet zo ‘brutaal’
De reactie van Moeder was dat ze resoluut de tweedelige keukendeur opende, mij aan de buitenkant van die deur neerzette en de deur weer sloot.
Ik was niet meer gewenst…

Woedend was ik, en ik zou het haar betaald zetten ook!
Was ze nou glad betoetert…
Ik kwam nooit, maar dan ook nooit meer terug, nee echt nooit meer!
Wie dacht ze wel dat ze was, als ze krulspelden in haar haar wilde dan ging ze maar naar de kapper!
Zonder jas zwierf ik uren over Urk, me verkneukelend over haar ( hopelijke ) ongerustheid.
Des te langer ik weg bleef, des te meer zorgen zou ze zich natuurlijk maken, waardoor mijn wraak steeds zoeter werd.
Totdat het begon te schemeren, mijn maag begon te knorren en ik het koud begon te krijgen…
Tja, wat moest ik toen doen hè?
Uit schaamte durfde ik ook nergens aankloppen, terwijl ik toch tantes genoeg had.
Maar over Moeder allerlei boze gedachten hebben, was toch wat anders dan deze bij een ander te uiten.
Noodgedwongen begon mijn woede wat te slinken, zodat ik zo langzaam mogelijk de kant van ons huis weer op liep, toch nog steeds niet helemaal overtuigd van terugkeer naar een moeder met een droogkap.
Bij mijn ouderlijk huis aangekomen gluurde ik eerst stiekem naar binnen, en zag tot mijn ontzetting dat alles gewoon doorgegaan was; zonder mij!
Althans zo leek het…
Mijn woede vlamde weer op, had ik me daarom uren lang weg gehouden, om te ontdekken dat er van paniek totaal geen sprake was in mijn familie?
Had Moeder gewoon net als andere dagen de normale dingen gedaan zoals ze dat gisteren ook deed?
Ik was zo verschrikkelijk teleurgesteld!
Al die moeite voor niks!
Voor straf bleef ik gewoon nog een tijdje in de steeg wachten…

Plotseling hoorde ik de deur open gaan en ik zag dat Moeder naar buiten kwam rennen.
Van schrik verborg ik mij achter de heg van de buren en gluurde tussen de opening naar wat er gebeurde.
De aanblik in Moeder blik zal ik nooit meer vergeten!
Het was er een van pure paniek en angst; om mij…
Haar kind was zoek en ze ging het zoeken…
Wat hield ik op dat moment weer van haar!
Alle woede en lust tot wraak vervlogen als sneeuw in het warme lentezonnetje.
De gele narcissen trompetterden als het ware weer liefde en nieuw leven.
Ik had me uit trots kunnen blijven verbergen om haar alsnog om me te laten zoeken, maar we hadden elkaar weer gevonden!
Gelukkig!
De volgende zaterdag zette ik weer gewoon krulspelden in Moeders haar, maar draaide ze stiekem wel een beetje strakker…
De droogkap verhuisde niet zo lang daarna naar een onbeduidend hoekje op zolder…



In de familie van Vader had ik een tante en twee ooms,
Tante Nelly, ome Jan en ome Harm.
Tante Nelly was in het gezin van Opoe en Opa de oudste, Vader de tweede, daarna kwamen ome Jan en Ome Harm.
Opa en Opoe hadden,vroeger toen Vader zelf nog kind was, een dochtertje verloren, het meisje waar ik later naar vernoemd werd.
Tiny moest op 3 jarige leeftijd moest voor liesbreuk worden opgenomen in het ziekenhuis van Enkhuizen.
Het moet hartverscheurend geweest zijn dat ze juist in dat ziekenhuis een longontsteking op liep en daaraan stierf.
Als kind kon ik dit verdriet nog niet bevatten, maar vroeg me wel vaak af hoe die tante geweest zou zijn.

Maar dit verhaal gaat over ome Harm.
De Bemjamin uit de famlilie Kramer.
De kleinste, maar zeker niet de minste.
Hij was een bijzonder grappige oom, waar je lol mee kon hebben.
De oom ook waar Opa en Opoe de meeste zorgen om hadden, volgens mijn kinderlijke opmerkinsgave van toen.
Hij was “goddeloos” zoals de tale Kanaäns dat noemde.
( let wel, ik probeer te praten vanuit de beleving van toen, hoe ik dat als kind beleefde)
Ome Harm zou, als hij zo bleef leven, naar de hel gaan, omdat hij niet graag naar de kerk ging, maar liever in de High Chaperel zat.
Dat was een bar in Emmeloord, en zoals ik vernam, de meest goddeloze plek, op aarde.
En die bar was nou juist de favoriete plek van Ome Harm…

Soms, heel zelden, kwam ik als kind in Emmeloord, wat hadden we er verder te zoeken, dan dat ik op een gegeven moment op zwemles ging in het Kinkhoorn bad te Emmeloord.
Wat was ik nieuwschierig naar die goddeloze High Chaperel, de plek waar je, als Jezus op dat moment terug kwam, rechtstreeks naar de hel werd gestuurd.
Ik wilde wel eens weten hoe zo’n bar er dan vanbinnen uitzag, en waarom dat een enkel reisje verdoemenis was.
Ik begreep dat de meisjes die daar kwamen net als Izebel, en Atahalia, twee heidense koninginnen uit de bijbelsche geschiedenis van Joh.Vreugdenhil, zwaar opgemaakt waren, de nagels rood gelakt, zoals de buurvrouw van Opoe dat ook deed, hun lippen eveneens felrood gestift.
Nou inderdaad, dan ging je naar de hel!
En laat die liefste ome Harm, de meest grappige en jolige figuur uit Opoes’ gezin nou net zo iemand zijn die daar dus een enkeltje voor op zak had, tenminste, als hij zich niet op tijd bekeerde.

Als kind begreep ik er niets van, waarom mocht je niet in de hemel komen, als je een beetje lol had?
Het was als op de plaat van de brede en de smalle weg, waar ik al eerder over schreef.
Al het plezier op de brede weg leidde naar het eeuwige vuur, de gebochelde en strompelende zieligerd op de smalle weg kwamen in de hemel.
En, dat was duidelijk, ome Harm vierde feest op de brede weg!
Hier een korte tijd van plezier en vermaak, dáár een eeuwigheid wening en knersing der tanden!

Op een gegeven moment kreeg ome Harm verkering met Dina.
Ome Harm en tante Dina.
En tante Dina was ook goddeloos…
Tja, wat wil je, hij had haar in de bar leren kennen.
Wat vond ik dat nou erg voor hun, zulke jolige lui, die niet in de hemel kwamen…
Het maakte me zo verdrietig, temeer daar ik dat hele hel-verhaal al zo verschrikkelijk oneerlijk en ongeloofwaardig vond.
Waren we dan allemaal voor de ondergang geboren?
Was ik zelf dan ook niet meer te redden?
Ome Harm zeker niet, dat was duidelijk, want ondanks de tranen van Opoe, ome Harm ging gewoon naar de High Chaperel.
Waarschijnlijk voelde ik me daarom zo tot hem aangetrokken, hij deed waar hij zelf zin in had, en had lak aan het doemdenken waarin hij opgevoed was.
In zekere zin had ik er ook lak aan, alleen, mijn kinderlijk brein had dat nog niet erg duidelijk, misschien mijn hartje des te meer.
Ik kon maar moeilijk aannemen dat ome Harm, en ik dus ook, geboren waren om naar de hel te gaan.

Op zekere dag waren mijn meest grappige oom en tante Dina, die voor Opa en Opoe, hoogstwaarschijlijk niet de meest ideale schoondochter was, verloofd.
Maar ach, ome Harm was ook niet de meest ideale schoonzoon…
Ze gingen trouwen!
Geweldig, we hadden een bruiloft in het verschiet.
Het meest spannende was nog wel dat ze beloofden dat ik bruidsmeisje mocht zijn!
Hoe opwindend was dat voor het verlegen kind dat ik was.
Wat zag ik ernaar uit, om net als tante Dina, die straks natuurlijk de meest fantastische bruidsjurk zou dragen, in een mooie bruidsmeisjesjurkje tante Dina’s sleep mocht dragen.
Een meisjesdroom kwam uit, de droom waarmee misschien wel elk meisje opgroeit!
Een bruidsjurk…

Wat ik me ook nog goed kan herinneren:
Het was Sinterklaastijd, één van de meest spannende periodes van het jaar.
We mochten van Moeder een verlanglijstje schrijven, wat uiteraard niet tegen dovemansoren werd gezegd.
( deze keer niet, alhoewel ik geloof dat ik best een braaf meisje was)
Ik zat op mijn knietjes op een omgedraaide stoel te schrijven toen ome Harm binnen kwam.
Hilariteit alom natuurlijk, ome Harm bracht altijd leven in de brouwerij.
Over mijn schouders keek hij mee, naar wat ik opgeschreven had, en beloofde me van alles en nog wat.
Ja, zo was hij…een vat vol vrolijkheid, leut en gezelligheid.
Het was nooit saai, wanneer ome Harm verscheen.

In die tijd zat ik bij meester Visser in de vijfde klas,(nu groep 7)
Op een dag kwam de hoofdmeester, meester Loosman, me uit de klas roepen, en vertelde me dat ik naar huis mocht gaan.
Hoe dat precies ging, kan ik me niet meer zo herinneren, maar er was iets vreselijks gebeurd!
Ome Harm, die kon zwemmen als een waterrat, was verdronken…
De sleepboot waarop hij werkte was s’nachts, terwijl deze aan de kade van de Brouwershaven lag, gekapseisd.
De andere opvarende, was op tijd weg gekomen, maar ome Harm werd vermist, waardoor het haast zeker was dat hij niet meer in leven was.

Een paar dagen later werd hij in de machinekamer van de gezonken sleepboot gevonden.
Vader was daarbij, samen met een andere oom.
Wanneer hij over deze afschuwelijke gebeurtenis praat, tranen zijn omfloerste ogen van verdriet en tegelijk van diepe ontroering.
Omdat er nog iemand bij was, een ouderling uit de kerk van Opa en Opoe.
Jan, (van Liek was zijn bijnaam geloof ik) een diep gelovig man, die in alle eenvoud Jezus uitstraalde.
Op dat hartverscheurende moment in de geschiedenis, waarop voor onze familie de tijd stilstond, terwijl om ons heen alles gewoon doorging, dat moment in de Brouwershaven waar Vader zijn dode broer, Harm, identificeren moest, vouwde Jan zijn handen…

Deze gevouwen handen bij het lichaam van ome Harm, zijn voor Vader één van de kostbaarste herinneringen in zijn leven.
Temidden van alle machteloze wanhoop en verdriet gaven die handen getuigenis van een genadig God, veel barmhartiger dan mensen dat zijn.
Deze gevouwen handen snoerden de hel zijn mond door te wijzen naar twee andere handen, vastgespijkerd aan een kruis.
Doorboorde handen die zich niet schamen zegenend het gebroken brood en de beker wijn te delen met goddeloze mensen,
als ome Harm
als Vader en Moeder
als jou
als ik
Tot Zijn gedachtenis,
Jezus, de gekruisigde en opgestane Heer…

(opgedragen aan ome Harm)


Op de lagere school in de derde klas had ik de leukste meester ooit.
Waarschijnlijk kan iedereen zich een meester of juf bedenken die in het geheugen een bijzondere plek inneemt.
Dat kan zowel positief als negatief uitvallen natuurlijk.
Zo was er juf van Veentje voor klas twee, gelukkig niet mijn juf, ik heb nooit bij haar in de klas gezeten.
Ze voerde met haar misvormd figuurtje een waar schrikbewind in de school.
De verhalen over haar, die ik gelukkig niet zelf bevestigen kan, waren niet mals.
Zo had ze een lineaal waarmee ze menig kinderhand bont en blauw gemept heeft.
Het is voor deze tijd ondenkbaar natuurlijk dat dat zou gebeuren en dat zou ik ook niet willen.
Het tegendeel is eerder waar, de kinderen zijn vaak de baas in de klas.
Vaak niet omdat ze dat al vanaf hun geboorte van plan waren, nee, hun ouders hebben ze klaargemaakt voor dat plan.
Opgevoed als keizertjes en keizerinnetjes, staat papa of mama regelmatig op de stoep van de school omdat juf of meester hún kind niet als het belangrijkste kind in de klas behandelt.
Wanneer een paar andere ouders hetzelfde over hun kind denken heb je de poppen aan het dansen.

Maar goed, in de derde klas had ik meester Stolp.
Deze meester was opgegroeid in Nederlands Indië en dat had zijn weerslag op zijn hele doen en laten.
Buiten dat hij de meest lieve meester was, hij had een bijzondere hobby, hij tekende voor ons een stripboek; Jan en Ibo.
Zonder het toen te beseffen hadden we een lijntje, het schrijven van verhalen, waarbij hij dat in stripvorm deed.
In zwart/wit vertelde hij over een blanke jongen, Jan, en over een donkere jongen, Ibo.
Op internet heb ik nog gezocht naar Jan en Ibo, want oh, what is het jammer dat dat gestencild boekje verloren is gegaan.
De avonturen van Jan en Ibo hebben vast te maken gehad met de jeugd van meester Stolp, maar als kind kon ik dat nog niet bedenken.
Net zoals veel van mijn eigen verhalen een reflectie en jeugdherinneringen van mij zelf zijn, zo zal het boekje over Jan en Ibo dat ook geweest zijn voor meester Stolp.
Het was een geweldig fijn schooljaar, de derde klas.
Nog in de oude Wilhelminaschool, vlak bij de haven en het strand.

Op een dag ging meester Stolp de klas veranderen, iedereen kreeg een ander plekje.
We hadden toen nog van die houten schoolbanken die in drie rijen in het klaslokaal opgesteld waren.
Twee aan twee zaten we in die schoolbanken, die zelfs nog een inktpotje hadden.
Meester Stolp gaf ieder kind dus een andere zitplaats.
Mijn tweelingzus en ik zaten elk ook in één van die schoolbankjes.
In feite hadden we ons eigen eilandje in de klas, zoals dat vaak gaat in de wonderlijke symbiose tussen tweelingen.
We kibbelden heel wat af samen, wat ongetwijfeld voortkwam uit het feit dat je nu eenmaal anders omgaat met je zusje dan met een vriendinnetje.
We waren zusjes, en tegelijkertijd tot elkaar veroordeeld als vriendinnetjes.
Een soort van ongewild bondje, dat niet altijd goed uitpakte.
Zo ook in de klas bij meester Stolp…hij haalde ons daarom uit elkaar!
Meester Stolp heeft vast niet in de gaten gehad wat hij deed, want niet eerder hadden we elk onze eigen plek, we hadden één plek voor ons twee.
En meester Stolp haalde ons uit elkaar, hij voltrok een Tweelingscheiding!
Ongetwijfeld een bijzonder verhaal voor psychologen die de symbiose tussen meerlingen bestuderen, maar meester Stolp leerde ons de tafels en vertelde ons over Jan en Ibo, waarbij hij het effect over wat hij deed met ons als tweeling onderschatte.
Sommige kinderen uit de klas van toen herinneren het zich nog:
we hebben de hele school bij elkaar gehuild.
Misschien was deze actie goed gegaan als dat voorbereid gebeurt was, en hoogstwaarschijnlijk zou het voor onze ontwikkeling ook goed zijn geweest, maar op dat moment was het drama met tranen en tuiten.
Meester Stolp had dit natuurlijk niet voorzien, de arme man…
We moesten beloven niet meer zo te kibbelen, waarna we een plek vooraan kregen toegewezen, onze schoolbank tegen het bureau van meester Stolp.

Dat hij van kinderen hield was duidelijk, en als kind voelde ik me wel heel speciaal toen hij een keer een Tweelingtulp, twee tulpen uit één steel, voor ons meenam.
Het drama van de Tweelingscheiding staat natuurlijk in mijn herinnering gegrift, maar zeker niet als trauma.
Ik kan er hartelijk om lachen.
Dat zal vast en zeker te maken hebben met meester Stolp, een gepassioneerde man met hart voor kinderen, waardoor ik me veilig voelde in klas drie.
Samen met de witte Jan en de zwarte Ibo.